آلودگی با ویروس پاپیلومای انسانی تناسلی (ویروس HPV) شایعترین عفونت قابل انتقال از طریق جنسی در آمریکاست. بطوری که بیش از نیمی از مردان و زنان در مقطعی از زندگی خود به آن مبتلا میشوند. طبق برآورد مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها سالانه حدود 6.2 میلیون آمریکایی به این عفونت مبتلا می شوند. در کشور ما آمار مشخصی از شیوع آن وجود ندارد، در یک مطالعه شیوع HPV 7.8 درصد بوده است، اما شیوع رفتارهای پر خطر در برخی مناطق میتواند زنگ خطری برای گسترش این بیماری در آینده باشد. اخیرا طرح کشوری بررسی شیوع ژنوتیپ ویروس پاپیلومای انسانی در ۱۰ استان کشور در حال انجام است که هنوز نتایج آن گزارش نشده است.
بیش از ۱۰۰ نوع ویروس پاپیلومای انسانی وجود دارد که بیش از ۳۰ نوع آن از طریق جنسی منتقل می شود. یک فرد ممکن است به بیش از یک نوع ویروس مبتلا شود و انواع 6، 11، 16 و 18 آن شایعترین گونه های ویروسی هستند. سن شیوع آلودگی با این ویروس از اواخر نوجوانی تا ۲۵ سالگی است بطوری که حدود ۷۴٪ آن در سنین ۲۴-۱۵ سال اتفاق می افتد.
اکثر انواع ویروس علائمی را ایجاد نمی کنند و خودبخود از بین می روند. اما برخی از انواع آن میتوانند موجب سرطان دهانه رحم در زنان و برخی سرطان های کمتر شایع همچون سرطان های مقعد، پنیس، واژن و مهبل و اروفارنکس (پشت گلو شامل پایه زبان و لوزه ها) شوند. انواع دیگر و بروس پاپیلومای انسانی موجب زگیل هایی در ناحیه تناسلی مردان و زنان می شوند که زگیل های تناسلی نامیده میشوند.
زگیل های تناسلی بیماری تهدید کننده زندگی نیستند، اما می توانند ایجاد استرس کنند و درمان آنها درد و سرساز است. شدت و خطرات بیماری در کسانی که به دلیلی دچار نقص سیستم ایمنی هستند بیشتر است.
انواع ۶ و ۱۱ ویروس موجب زگیلهای تناسلی (کوندیلوما اكوميناتا) اطراف واژن و یا مقعد میشوند و انواع ۱۶ و ۱۸ آن موجب تغییرات پیش سرطانی می شود. ویروس پاپیلومای انسانی همچنین میتواند موجب انواع دیگر نئوپلاسم مهبل، واژن، مقعد زنان و مقعد و آلت مردان شود چنانچه ذکر شد از پیامدهای ابتلا به این عفونت، سرطان دهانه رحم – دومین سرطان شایع زنان در کل دنیا است که تخمین زده می شود سالانه ۴۷۰ هزار مورد جدید و ۲۳۳ هزار مرگ را به دنبال داشته باشد. در آمریکا سالیانه حدود ۱۲۰۰۰ نفر به سرطان گردن رحم مبتلا می شوند و ۴۰۰۰ نفر در اثر این بیماری می میرند.
شایعترین نوع ویروس که در ایجاد سرطان گردن رحم نقش دارد نوع ۱۶ و در درجه بعد نوع ۱۸ می باشد. بطوری که حدود ۷۰٪ موارد سرطان گردن رحم در اثر عفونت با این دو نوع ویروس ایجاد می شوند. انواع ویروس های با خطر کمتر نوع ۶ و ۱۱ هستند که ۹۰٪ عامل ایجاد کننده زگیلهای تناسلی می باشند. ویروسهای عامل زگیل معمولی که روی سایر نقاط بدن مانند دست و پا دیده می شوند با ویروسی که باعث زگیل تناسلی می شود متفاوتند.
راه انتقال ویروس پاپیلومای انسانی
ویروس در اثر تماس نزدیک با پوست یا مخاط فرد آلوده به فرد سالم منتقل می شود. این بیماری بسیار مسری است؛ به طوری که بعد از تماس جنسی با فرد آلوده، احتمال ابتلا حدود ۶۰ در صد است. این ویروس در مقایسه با ویروس زگیل معمولی (سایر نقاط بدن) از قدرت انتقال بیشتری برخوردار است. همیشه در فرد آلوده (به ویژه در مردان) زگیل را به طور مشخص نمی توان دید.
نوزادانی که مادرانشان به این ویروس آلوده باشند ممکن است حین زایمان به این ویروس مبتلا شوند، پزشکان بایستی در مواجهه با این بیماری احتمال کودک آزاری را نیز مد نظر داشته باشند.
علائم و اشکال بیماری
در اکثر موارد سیستم ایمنی با ویروس مبارزه کرده و مانع از ایجاد بیماری می شود. ابتلا به این ویروس اغلب در مردان فاقد علامت می باشد و یا خود بخود از بین می رود. زگیل در بسیاری موارد انقدر کوچک است که براحتی قابل مشاهده نیست و به همین علت است که اکثر افراد از ابتلای خود به بیماری بی اطلاعند. عده ای نیز به دلیل ظهور زگیل و یا داشتن پاپ اسمیرغیر طبیعی از آن باخبرند.
زگیل معمولا به صورت برامدگیهای پوستی توپر نرم و مرطوب به ابعاد حدود ۲ تا چند میلی متر و با سطح صاف و یا ناصاف به رنگ پوست یا کمی تیره تر یا روشن تر دیده می شود؛ گاهی منفرد بوه و گاهی به هم پیوسته و به شکل توده های گل کلمی شکل دیده می شوند؛ معمولا فاقد درد و خارش می باشند، اما گاهی ممکن است خارش داشته باشند این زگیل ها معمولا بدون درد هستند مگر اینکه در ناحیه ای قرار گرفته باشند که تحریک شود. تعداد کمی از زنان مبتلا از درد، خارش، سوزش و یا خونریزی محل ضایعه شکایت دارند. محل شایع ایجاد ضایعه در زنان در ناحیه ولو (فرج)، واژن (مهبل)، سرویکس (گردن رحم)، مقعد و کشاله ران و در مردان آلت تناسلی، اسکروتوم، ران و کشاله ران است.
درمان
هیچ درمان خاصی وجود ندارد که باعث ریشه کن شدن ویروس و عدم عود همیشگی آن شود.
روش های گوناگونی برای درمان بکار میرود که برخی از آنها از دارو و برخی از روشهای عملی استفاده می کنند. رعایت بهداشت و تمیز نگه داشتن محل ضایعات به بهبودی کمک می کند. از داروهای مورد استفاده می توان به ترکیبات پودوفیلین یا اینترفرون ألفا اشاره کرد. از روش های عملی می توان از کرایو تراپی (منجمد کردن ضایعه با نیتروژن مایع)، الکتروکوتر (از بین بردن ضایعه با جریان الکتریکی) و لیزر درمانی (از بین بردن ضایعه با پرتوهای لیزر) نام برد.
اقدامات فوق، احتمال گسترش و پراکنده شدن ویروس را کم می کند، درد یا خارش را برطرف می کند و زگیل ها که از نظر ظاهری ناخوشایند هستند و ممکن است تمیز نگه داشتن آنها هم مشکل باشد را برطرف می کند.
اقدامات پیشگیری از عفونت به ویروس HPV
الف- پیشگیری اولیه
مانند سایر بیماریهای جنسی بهترین راه پیشگیری، ارتباط جنسی معقول و مطمئن است. تا زمان بهبودی کامل ضایعات باید از ارتباط جنسی خودداری شود. از خراشیدن و دستکاری ضایعات باید پرهیز شود، این اقدام ممکن است موجب انتقال آلودگی و یا ایجاد عفونت ثانویه باکتریایی شود.
لازم است به دختران و پسران در دوران بلوغ آموزش های محافظت از خود داده شود و نسبت به رفتارهای پرخطر شناخت پیدا کنند و اصول تربیتی به گونه ای باشد که جوانان معتقد و مقید به رعایت اصول اخلاقی خانوادگی شوند و روابط جنسی در قالب روابط زناشویی محدود شود.
در غیر این صورت، هنگام مقاربت جنسی با غیر همسر و یا مقاربت جنسی با افراد مشکوک به مبتلای به بیماری از کاندوم به طرز صحیح استفاده شود. کاندوم های لاتکس احتمال ابتلا به زگیل تناسلی را کاهش می دهند. البته کاندوم همه پوست ناحیه تناسلی را نمی پوشاند؛ بنابراین صد درصد نمی تواند از انتقال ویروس جلوگیری کند.
ب ۔ پیشگیری ثانویه
پیش از شناخت عامل ایجاد کننده سرطان گردن رحم (ویروس HPV) پیشگیری از سرطان گردن رحم به وسیله انجام تست پاپ اسمیر امکان پذیر بوده است که در حقیقت پیشگیری ثانویه با تشخیص مراحل اولیه بیماری و ریشه کردن ضایعات قبل از سرطانی شدن همراه بوده است.
در این روش که یک روش سلول برداری مخاط گردن رحم است؛ تغییرات سلولی قبل از مرحله سرطان مهاجم تشخیص داده می شود. اما این تست ۲۰ تا ۳۰ درصد منفی کاذب دارد (ممکن است در حدود ۳۰-۲۰ درصد موارد بیماری تشخیص داده نشود که تکرار آن موارد منفی کاذب را کم می کند). از این رو است که توصیه می شود این تست بعد از ازدواج سالیانه تا سه سال انجام شود و در صورت منفی بودن تست (طبیعی بودن آن) فواصل به ۳-۲ سال يكبار افزایش داده شود. به این ترتیب با توجه به زمان لازم برای تبدیل تغییرات پیش سرطانی به سرطان گردن رحم که حدود ۱۰ سال است، انجام این تست با این جدول زمانی باعث تشخیص بیماری از مراحل اولیه آن می شود. این روش غربالگری در کشورهای پیشرفته موجب شده که ۷۵ درصد خطر سرطان گردن رحم کاهش یابد اما در کشورهای در حال توسعه به دلیل عدم آگاهی از این ویروس، غربالگری چندان موثر نبوده و در حال حاضر ۸۰ درصد موارد مرگ و میر ناشی از سرطان رحم در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد. پاپ اسمیر معمولا منجر به تشخیص اغلب و نه همه موارد سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه می شود.
