فردی که سیکل قاعدگی کوتاهتر از 24 روز یا بیشتر از 38 روز دارد، یا اینکه طول سیکل او در یک ماه نسبت به ماه دیگر به طور قابل توجهی متفاوت است، دوره های قاعدگی نامنظم دارد. پزشکان به این شرایط الیگومنوره می گویند.
طبیعی است که کمی تفاوت در سیکل قاعدگی از یک ماه به ماه دیگر، بخصوص در دوران بلوغ، شیردهی یا نزدیک یائسگی، وجود داشته باشد.
بسیاری از عوامل دیگر نیز مانند استرس، داروها و شرایط سلامت روانی یا جسمی می توانند بر نظم پریود تاثیر بگذارند.
در این مقاله درباره پریود های نامنظم و علل و درمان آن بیشتر صحبت می کنیم.
دلایل قاعدگی نامنظم چیست؟
پریود های نامنظم یا الیگومنوره به دلایل زیادی رخ می دهند. بسیاری از آن ها به سطح هورمون ها مربوط می شود.
استروژن، پروژسترون و هورمون محرک فولیکول، اصلی ترین هورمون های مسئول سیکل قاعدگی هستند.
اگر عاملی نحوه افزایش یا کاهش این هورمون ها را تغییر دهد، می تواند باعث پریود های نامنظم شود.
نامنظمی گاه و بی گاه پریود ها امری شایع است و معمولاً جای نگرانی ندارد. عواملی که ممکن است در پریود های نامنظم نقش داشته باشند عبارتند از:
- تغییرات طبیعی هورمونی
- پیشگیری از بارداری به روش هورمونی
- استرس
- ورزش استقامتی
- کاهش وزن
در صورتی که بی نظمی پریود تکرار شود می تواند نشانه یک بیماری زمینه ای باشد.
در بخش های زیر با جزئیات بیشتر به برخی از علل احتمالی پریود های نامنظم می پردازیم.
تغییرات طبیعی هورمونی
بدن در دوران بلوغ دستخوش تغییرات زیادی می شود. ممکن است چندین سال طول بکشد تا هورمون های تنظیم کننده پریود به الگوی قابل اطمینانی برسند. پس در این زمان داشتن پریود های نامنظم امری عادی است.
قاعدگی نامنظم ممکن است بعد از زایمان و در دوران شیردهی رخ دهد و تا زمانی که هورمون ها به مقدار نرمال خود بازگردند ادامه داشته باشد.
شیردهی به کودک، بخصوص بصورت اختصاصی و مکرر، می تواند تخمک گذاری را سرکوب کند و باعث توقف پریود در فرد شود. پزشکان به این حالت آمنوره شیردهی می گویند.
همچنین در مرحله پیش یائسگی پریود ها نامنظم می شوند. در این زمان، سطح هورمون ها شروع به کاهش می کند؛ فاصله پریود ها ممکن است بیشتر و بیشتر شود تا اینکه بطور کامل متوقف شود.
شروع پیشگیری از بارداری
پیشگیری از بارداری به روش هورمونی با متوقف کردن تخمک گذاری انجام می شود. به این معنی که فرد در حین استفاده از آن پریود واقعی ندارد. همچنین ممکن است برخی از افراد اصلاً پریود نشوند، در حالی که برخی خونریزی ناشی از محرومیت هورمون را تجربه کنند که شبیه به یک پریود به نظر می رسد.
هنگامی که فردی برای اولین بار استفاده از قرص، چسب، ایمپلنت یا دستگاه هورمونی داخل رحمی (IUD) را شروع می کند، ممکن است در چند ماه اول خونریزی نامنظم داشته باشد. البته ممکن است با گذشت زمان منظم تر شود یا به طور کامل متوقف شود.
توقف پیشگیری از بارداری
کنار گذاشتن روش های هورمونی پیشگیری از بارداری، می تواند منجر به پریود های نامنظم شود. به هر حال مدت زمانی طول می کشد تا سیکل هورمونی بدن دوباره مثل قبل شروع به کار کند.
به طور معمول، افراد 2 تا 4 هفته پس از قطع قرص های ضد بارداری دچار خونریزی می شوند. خونریزی بعدی همان پریود است. ممکن است تا 3 ماه طول بکشد تا سیکل به یک الگوی منظم تبدیل شود.
افرادی که قبل از شروع روش پیشگیری از بارداری هورمونی قاعدگی نامنظم داشتند، ممکن است پس از قطع استفاده از آن دوباره به سیکل نامنظم برگردند.
بیماری های زمینه ای
قاعدگی های نامنظم گاهی اوقات می تواند نشان دهنده مشکلات مربوط به سلامتی فرد باشد، مانند:
۱. سندرم تخمدان پلی کیستیک
(PCOS) وضعیتی است که در آن کیسه های کوچک پر از مایعی، با نام کیست در تخمدان ها ایجاد می‌شوند. سندرم تخمدان پلی کیستیک باعث افزایش سطح تستوسترون می شود که می تواند از تخمک گذاری و قاعدگی فرد جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر بیاندازد.
سایر علائم PCOS عبارتند از:
- آکنه
- رشد بیش از حد مو
- مقاومت به انسولین که ممکن است بر وزن تأثیر بگذارد
- افسردگی
- مشکل در باردار شدن یا ماندن بارداری
۲. اختلالات اشتها
اختلال اشتها مانند بی اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری، می توانند باعث عدم وجود یا نامنظم شدن قاعدگی شوند. در افرادی که کاهش وزن شدید را تجربه کرده باشد، این احتمال بیشتر است.
علائم اختلال اشتها می تواند شامل موارد زیر باشد:
- محدودیت شدید غذایی یا کالری دریافتی
- حذف بی‌رویه گروه های غذایی از رژیم غذایی، مانند کربوهیدرات ها
- روزه گرفتن و به دنبال آن پرخوری
- دستشویی رفتن بلافاصله بعد از خوردن غذا
- خوردن مقدار زیادی غذا در زمانی که گرسنه نیستید
افرادی که بیش از حد ورزش می کنند نیز ممکن است دوره های پریود نامنظم را تجربه کنند. زمانی که برای فرد ترک ورزش سخت باشد، به آن ورزش اجباری می گویند.
اندومتریوز
آندومتریوز بیماری است که در آن سلول هایی که معمولاً در داخل رحم رشد می کنند در خارج از آن رشد نابجایی دارند. این سلول ها پوشش داخلی رحم را تشکیل می دهند که با هر سیکل قاعدگی این پوشش ضخیم می شود و می ریزد.
هنگامی که سلول ها در جای دیگری رشد می کنند، این ضخیم شدن و ریزش دوره ای باعث درد قابل توجهی می شود. علائم دیگر این بیماری عبارتند از:
- پریود های سنگین
- خروج لخته های خونی بزرگ
- خونریزی بین پریودی
- مشکلاتی در باردار شدن
بیماری تیروئید
تیروئید هورمون هایی تولید می کند که بر متابولیسم، ضربان قلب و سایر عملکرد های اساسی تأثیر می گذارد. همچنین به کنترل زمان تخمک گذاری و پریود کمک می کند.
در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، هورمون تیروئید بیش از حد تولید می شود، در حالی که در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید تولید آن به اندازه کافی نیست.
بیماری تیروئید می تواند قاعدگی ها را سنگین یا سبک کند و باعث تغییر طول سیکل شود. همچنین می تواند باعث توقف تخمک گذاری در برخی افراد شود.
علائم پرکاری تیروئید عبارتند از:
- اضطراب
- تپش قلب
- مشکل خواب
- پریود های نامنظم
- احساس گرما
- کاهش وزن غیرقابل توضیح یا گاهی اوقات افزایش وزن
علائم کم کاری تیروئید عبارتند از:
- خستگی
- افزایش وزن غیر قابل توضیح یا گاهی کاهش وزن
- پریود های نامنظم یا ناباروری
- پوست خشک
- حساسیت به سرما
- افسردگی
- ریزش مو
بیماری تیروئید قابل درمان است. تیروئید کم کار ممکن است برای درمان به هورمون تیروئید نیاز داشته باشد، در حالی که ید رادیواکتیو ممکن است به درمان پرکاری تیروئید کمک کند. برخی از انواع اختلالات تیروئید نیاز به برداشتن تیروئید دارند.
شرایط دیگر
سایر بیماری هایی که ممکن است پریود نامنظم را به همراه خود داشته باشند عبارتند از:
- دیابت نوع 1
- سندرم کوشینگ
- نارسایی اولیه تخمدان
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
- تومورهای ترشح کننده هورمون
عوارض
پریود های نامنظم معمولاً خطرناک نیستند. با این حال، بی نظمی مداوم یا طولانی مدت ممکن است خطر ایجاد شرایط دیگری را افزایش دهد، مانند:
کم خونی ناشی از فقر آهن: خون حاوی آهن است. اگر قاعدگی ها سنگین یا مکرر باشد، ممکن است فرد به اندازه ای خون از دست بدهد که باعث کمبود آهن شود.
ناباروری: پریود های نامنظم می تواند در نتیجه عدم تخمک گذاری بایجاد شود، در این زمان بدن تخمک آزاد نمی کند. پس فرد برای باردار شدن مشکل پیدا می کند.
پوکی استخوان: تخمک گذاری منبع استروژن است که به قوی نگه داشتن استخوان ها کمک می کند. اگر فردی اغلب موارد تخمک گذاری ندارد، به دلیل داشتن استروژن کمتر ممکن است در معرض خطر بیشتری برای پوکی استخوان باشد.
بیماری های قلبی عروقی: کمبود استروژن می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش دهد.
هیپرپلازی آندومتر: اگر فردی بدون درمان، برای مدت طولانی پریود های نامنظم داشته باشد، ممکن است خطر هیپرپلازی آندومتر در او افزایش یابد. این اتفاق زمانی می افتد که پوشش رحم به طور غیرعادی ضخیم می شود. این امر خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش می دهد.
درمان
هر از چند گاهی داشتن قاعدگی نامنظم امری رایج است و نیازی به درمان ندارد. بی نظمی های ناشی از بلوغ، پیش از یائسگی یا پیشگیری از بارداری نیز معمولاً نیازی به درمان ندارند. با این حال فردی که شرایط زیر را دارد باید با پزشک مشورت کند:
- پریود های نامنظم مداومی دارد که هیچ علت ظاهری ندارد.
- پریود های نامنظم او به یک دارو یا وضعیت سلامتی او مربوط است.
- علایم دیگری، مانند درد لگن، را به همراه پریود های نامنظم تجربه می کند.
- فرد می خواهد باردار شود.
اگر علت زمینه ای وجود داشته باشد، پزشک قادر به تشخیص آن خواهد بود. درمان بستگی به این دارد که چه چیزی باعث بی نظمی شده است.
توصیه های درمانی احتمالی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
هورمون درمانی
استفاده از روش پیشگیری از بارداری که در آن از هورمون های استروژن و پروژسترون بکار رفته است، می تواند به افزایش سطح هورمون کمک کند. این روش می تواند اثرات عدم تخمک گذاری را خنثی کند. همچنین می‌تواند باعث منظم شدن خونریزی ها، مدیریت آسان‌تر آن ها یا کاهش علائم بیماری هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک شود که کیفیت زندگی را بهبود می بخشد.
رسیدن به وزن متوسط
کمبود چربی بدن یا داشتن چربی اضافی، هر دو می توانند بر قاعدگی تأثیر بگذارند. برای افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک که وزن بدن بالاتری دارند، حفظ وزن سالم می تواند سطح انسولین را کاهش دهد. این امر منجر به کاهش سطح تستوسترون و افزایش احتمال تخمک گذاری می شود.
تغذیه درمانی
اگر فردی بخواهد وزن خود را کم یا اضافه کند یا بیماری زمینه ای داشته باشد که بر تغذیه او تأثیر می گذارد، می تواند از کمک یک متخصص تغذیه بهره مند شود. آن ها می توانند به فرد کمک کنند تا رژیم غذایی را که به شرایط منحصر بفرد و سلامت هورمونی آن ها کمک کننده است را بشناسند.
درمان سلامت روان
اگر پریود های نامنظم با استرس، اضطراب، افسردگی یا اختلال اشتها مرتبط باشد، پزشک ممکن است حمایت روانی را توصیه کند. برای بسیاری، این روش معمولاً شامل گفتگو درمانی با روانشناس است. یک تیم چند رشته ای با درمان منظم، مشاوره تغذیه، و قرار دادن گروه های حمایتی به افراد مبتلا به اختلالات خوردن کمک می کند. افراد دارای کمبود وزن شدید ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشند.
دارو های اضافی
بسته به علت زمینه ای، افرادی که پریود های نامنظم دارند ممکن است از دارو های خاصی بهره مند شوند. برای مثال، پزشک ممکن است برای افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک متفورمین تجویز کند. متفورمین یک داروی خوراکی کاهش دهنده انسولین برای دیابت نوع 2 است که می تواند به تضمین تخمک گذاری و پریود های منظم کمک کند.
پریود های نامنظم چه تاثیری بر بارداری دارد؟
قاعدگی های نامنظم گاهی اوقات می تواند باردار شدن را دشوارتر کند، زیرا زمان تخمک گذاری فرد نیز ممکن است نامنظم باشد. افرادی که پریود نمی شوند ممکن است در ماه هایی تخمک گذاری نداشته باشند. با این حال، این بدان معنا نیست که بارداری غیرممکن است. دنبال کردن زمان تخمک گذاری فرد می تواند کمک کننده باشد:
پیگیری پریود ها: هر دوره پریودی را در تقویم علامت‌گذاری کنید و به دنبال الگو ها باشید. این شیوه می تواند به تعیین دقیق زمان تخمک گذاری احتمالی کمک کند. تخمک گذاری تقریباً همیشه حدود 2 هفته قبل از پریود در فرد اتفاق می افتد. با این حال، فاصله زمانی بین شروع پریود و دفعه بعدی که فرد تخمک گذاری دارد می تواند متفاوت باشد.
نظارت بر مخاط دهانه رحم: با نزدیک شدن به تخمک گذاری، مخاط دهانه رحم فراوان، لغزنده، شفاف و کشدارتر می شود.
اندازه‌گیری دمای بدن: هر روز صبح از یک دماسنج برای اندازه‌گیری دمای بدن استفاده کنید و توجه داشته باشید که چه زمانی افزایش می‌یابد. افزایش دما نشانه تخمک گذاری در فرد می باشد.
استفاده از کیت های پیش بینی تخمک گذاری: این محصولات افزایش هورمون لوتئینیزه کننده را آزمایش می کنند که نشان می دهد تخمک گذاری قریب الوقوع است. اگر بعد از تست تخمک گذاری مثبت، دمای بدن صبحگاهی برای مدت طولانی افزایش یابد، احتمالاً فرد تخمک گذاری داشته است.
اگر این روش ها کمکی نکرد، با یک پزشک باروری در مورد پریود های نامنظم صحبت کنید. آن ها می توانند در مورد اقدامات بعدی مشاوره ارائه دهند.
جمع بندی
پریود های نامنظم و تغییرات گاه به گاه در طول سیکل قاعدگی امری طبیعی است. با این حال، اگر فردی به طور منظم سیکل های بسیار کوتاه یا طولانی داشته باشد، ممکن است عاملی بر این سیکل تأثیر گذار باشد.
دلایل موقت بی نظمی می تواند شامل استرس، تغییرات طبیعی هورمونی و شروع یا توقف پیشگیری از بارداری باشد.
برخی داروها و بیماری ها نیز می توانند باعث پریود های نامنظم شوند. در این صورت، پزشک قادر به تشخیص آن و ارائه توصیه های درمانی خواهد بود.
افرادی که دوره های نامنظم دارند و می خواهند باردار شوند می توانند از ردیابی زمان تخمک گذاری یا مشورت با متخصص باروری استفاده کنند.
